[Hát văn] Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa – NSND Xuân Hoạch (Thơ Nguyễn Duy)
LỜI RU CON CÒ BIỂN (Nguyễn Duy)
Con cò bay lả bay la
bay từ châu thổ bay qua thuỷ triều
Con sò, con ốc, con nghêu
ngửa trên bãi biển như trêu con cò
Đò ai như ngẩn như ngơ
cò bay trắng cả một bờ đại dương
Mênh mông không một cánh buồm
toàn ghe gắn máy với xuồng đuôi tôm
Đáy giăng, lưới quét, sóng chồm
lấy ai làm bạn sớm hôm với cò
Xa khơi hơi nước phủ mờ
con trâu ở tít tận bờ tre xanh
Bắt con tép giữa bãi sình
cái chân đen đủi, cái mình trắng phau
Cũng là phiêu dạt theo nhau
về đây – chót mũi Cà Mau – gặp cò!
Mai rồi lại hát à ơ
con cò lặn lội bên bờ đại dương…
Mũi Cà Mau, 1977
Nguồn: Nguyễn Duy, Mẹ và Em, Nxb Thanh Hoá, 1987
CỎ DẠI
Dang tay ngang mặt thảo nguyên
dang chân ta ngủ mình bên côn trùng
ngỡ bay lên khoảng vô cùng
lại dầm xuống cỏ giữa vùng hoang vu
Địa cầu mải miết suy tư
cho râu tóc cỏ rối bù trong đêm
tóc người chạm tóc cỏ êm
chợt nghe đất tối dâng lên tiếng kèn
Kèn đồng giun đất thân quen
giọng chàng ca sĩ dế mèn du dương
sao long lanh như giọt sương
nhìn ta và cỏ thèm thuồng không sao?
Giá sao xuống được đây nào
mà xem sự sống biết bao diệu kỳ
mà cùng ta sống mê si
yêu thương hết cả còn gì nữa đâu
Chia mình cho mọi buồn đau
tan mình trong mỗi sắc màu vui tươi
những mong có ích cho người
dẫu làm thân cỏ dập vùi… xá chi
Bò bê ơi gặm ta đi
thịt da ta lại xanh rì bao la
bàn chân ơi đạp lên ta
mà sang cuối đất mà qua cùng trời
Rồi khi ta rũ xuống rồi
hoá thân bùn mục đắp bồi mai sau
trái tim ta rất mỡ màu
bao nhiêu là cỏ theo nhau bật mầm
Bao nhiêu là bóng siêu nhân
khuất trong bóng cỏ giữa trần gian thôi…
Tây Nguyên, mùa hè 1975
Nguồn: Nguyễn Duy, Mẹ và Em, Nxb Thanh Hoá, 1987
Nghêu ngao hát ngọng ngẹo chơi
người cười nói xúc phạm người ngậm tăm
Siêng làm xúc phạm phàm ăn
kẻ đi xúc phạm kẻ nằm dài lưng
Ðàn kêu tưng tửng từng tưng
con trâu xúc phạm sợi thừng cột trâu
Bông hoa xúc phạm con sâu
con cá xúc phạm lưỡi câu ao nhà
Ông bụt xúc phạm con ma
lão say khước xúc phạm bà tỉnh queo
Cái sang xúc phạm cái nghèo
cái ngay xúc phạm cái khoèo bẩm sinh
Ðàn kêu tinh tỉnh tình tinh
cái tâm xúc phạm cái hình vô tâm
Cõi dương xúc phạm cõi âm
cõi thiên xúc phạm cõi trần tục gian
Ðàn kêu tang tảng tàng tang
nàng chơi đẹp xúc phạm chàng xấu chơi
Ngứa nghề hát ngọng ngẹo thôi
người yêu nhau xúc phạm người ghét nhau…
THẬT THÀ
Tự dưng nhớ thật nhớ thà
Nhớ con đường chẳng đi qua bao giờ
Tự dưng nhớ gió trong mơ
Nhớ trăng dát bạc đôi bờ sông ngân
Tự dưng nhớ chợ quỉ thần
Vườn thiên thai rụng dấu chân trái mùa
Tự dưng nhớ nước chưa mưa
Thật thà lúc lắc đong đưa thật thà
MỖI
Em đi bỏ lửng cánh đồng
xơ gan hột lúa nát lòng củ khoai
Rạ rơm bạc phếch tóc dài
hai mà một một mà hai một mình
***
Em đi bỏ lửng sân đình
trống chèo ngắc ngoải thùng thình gọi ai
Chòng chành kiếp nón không quai
hai mà một một mà hai một mình
***
Em đi bỏ lửng dòng sông
biệt tăm con cá lông nhông thuyền chài
Gió lêu lổng sóng dông dài
hai mà một một mà hai một mình
***
Em đi bỏ lửng trúc xinh
thầy đồ cóc dạy yêu tinh học bài
Nằm nghe ếch nhái thi tài
hai mà một một mà hai một mình
***
Em đi bỏ lửng chân trời
một người chiều ngóng một người ban mai
Hình là ta bóng là ai
hai mà một một mà hai một mình
***
Em đi bỏ lửng cái tình
tâm toang hoác rỗng rối tinh hình hài
Ruột rêu mọt gặm lai rai
hai mà một một mà hai một mình
Đầu xuân Ất Hợi, 1995
Nguồn: Nguyễn Duy, Bụi, Nxb Hội nhà văn, 1997
VỀ LÀNG
Làng ta ở tận làng ta
Mấy năm một bận con xa về làng
Gốc cây, hòn đá cũ càng,
Trâu bò đủng đỉnh như ngàn năm nay
Cha ta cầm cuốc trên tay,
Nhà ta xơ xác hơn ngày xa xưa
Lưng trần bạc nắng thâm mưa
Bụng nhăn lép kẹp như chưa có gì
Không răng! cha vẫn cười khì
Rượu tăm vẫn để dành khi con về
Ngọt ngào một chút men quê
Cay tê cả lưỡi, đắng tê cả lòng
Gian ngoài thông thống gian trong
Một đời làm lụng sao không có gì
Không răng! cha vẫn cười khì
Người còn là quí kể chi bạc vàng
Chiến tranh như trận cháy làng
Bà con ta trắng khăn tang trên đầu
Vẫn đồng cạn, vẫn đồng sâu
Chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa
Đường làng cây cỏ lưa thưa
Thanh bình từ ấy sao chưa có gì
Không răng! cha lại cười khì
Đời là thế, kể làm chi cho buồn
Mẹ ta vo gạo thổi cơm
Ba ông táo sứt lửa rơm khói mù
Nhà bên xay lúa ù ù
Vẫn chày cối thậm thịch như thuở nào
Các em ta vác cuốc cào,
Rủ nhau bước thấp bước cao ra đồng
Mồ hôi đã chảy ròng ròng
Máu và nước mắt sao không có gì
Không răng! cha vẫn cười khì
Đời là thế, kể làm chi cho rầu
Cha con xa cách bấy lâu
Mấy năm mới uống với nhau một lần
Bụng ta thắt, mặt ta nhăn
Cha ta thì vẫn không răng cười cười
Ta đi mơ mộng trên đời
Để cha cuốc đất một đời chưa xong.
Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá
níu váy bà đi chợ Bình Lâm
bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật
và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần.
Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị
chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng
mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm
điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng.
Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế
bà mò cua, xúc tép ở đồng Quan
bà đi gánh chè xanh Ba Trại
Quán cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn.
Tôi trong suốt giữa hai bờ hư – thực
giữa bà tôi và tiên phật thánh thần
cái năm đói, củ dong riềng luộc sượng
cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm.
Bom Mỹ giội, nhà bà tôi bay mất
đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền
Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết
bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn!
Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại
dòng sông xưa vẫn bên lở, bên bồi
khi tôi biết thương bà thì đã muộn
bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi! 9-1982