[R.I.P Pandit RAVI SHANKAR 2012] – Prof.Tran Van Khe with deeply condolence from Vietnam (part 2)
Ajoutée le 14 déc. 2012
[R.I.P Pandit RAVI SHANKAR 2012] – Prof.Tran Van Khe with deeply condolence from Vietnam (part 2)
Archives quotidiennes :
[R.I.P Pandit RAVI SHANKAR 2012] – Prof.Tran Van Khe with deeply condolence from Vietnam (part 1)
GS TRẦN VĂN KHÊ ngâm thơ HỔ NHỚ RỪNG mừng Xuân Canh Dần 2010
Tran Van Khe played Vietnamese traditional drum
THANH HIỆP : Nghệ sĩ nhớ về GS-TS Trần Văn Khê
25/06/2015 11:20
(NLĐO) – NSND Kim Cương, NSND Lệ Thủy, NSND Ngọc Giàu nhớ những kỷ niệm về GS-TS Trần Văn Khê – Người được xem là có « thâm tình sâu nặng » với cải lương và nghệ thuật dân tộc.
NSND Ngọc Giàu, họa sĩ Sỹ Hoàng, NSND Kim Cương trong ngày GSTS Trần Văn Khê nhận được một chiếc xe điện do một tổ chức từ thiện tặng
NSND Kim Cương tâm sự bà học được rất nhiều bài học quý cho cuộc đời, sự nghiệp của mình từ GS-TS Trần Văn Khê. Không có vở tuồng nào của Kịch nói Kim Cương mà ông không đến xem mỗi khi về thăm quê hương.
« Sự ra đi của anh Khê là một mất mát lớn với tôi và số đông anh em văn nghệ sĩ cùng đồng tâm gìn giữ truyền thống âm nhạc dân tộc mà ông cha để lại. Tôi mất đi một người anh tinh thần, một người thầy tận tâm, một người bạn chí cốt” – NSND Kim Cương buồn bã.
NSND Lệ Thủy chúc mừng sinh nhật GSTS Trần Văn Khê – ngày 24-7-2012
NSND Lệ Thủy đau buồn khi nghe tin GS-TS Trần Văn Khê qua đời, bà xúc động nghẹn ngào nói: « Tôi nhớ khi bác Khê đến xem vở Tô Ánh Nguyệt, có góp ý tôi cảnh thêu áo gối cho con trai phải để ý đến mũi nhọn của đầu kim. Dù là ước lệ nhưng phải thật tinh tế, khán giả sẽ thương hơn khi thấy cảnh cô Nguyệt thêu áo gối cho đám cưới của con trai không nhìn cô là mẹ, thi thoảng mũi kim đâm vào ngón tay, cô Nguyệt lại giật mình chua xót. Bác Khê tỉ mỉ lắm! Đến dự sinh nhật bác, tôi ca lại câu vọng cổ trong vở Tô Ánh Nguyệt, bác đáp lại ngay bài Ú Liu Ú Xáng, lời mới viết rất sinh động tươi vui. Bác Khê sẽ mãi trong tim tôi và hàng ngàn khán giả mộ điệu đã yêu mến, xem bác Khê là đại diện cho ý chí bảo tồn vốn quý của dân tộc mà ngày nay thế giới đã vinh danh là những di sản bất di, bất dịch của nhân loại”.
NSND Ngọc Giàu và GSTS Trần Văn Khê tại Cung VHLĐ TPHCM
Một trong những nghệ sĩ cải lương « gạo cội » từng có duyên gặp gỡ và làm việc cùng GS-TS Trần Văn Khê là NSND Ngọc Giàu. Nữ nghệ sĩ này bộc bạch bà vinh dự vì đã nhiều lần được « anh Hai Khê » đàn kìm cho bà ca. Mới đây thôi, vào sinh nhật của ông, bà cùng một số nghệ sĩ khác đã có mặt đàn hát lại bài « Dạ cổ hoài lang”.
« Biết bao kỷ niệm ùa về trong tôi khi hay tin anh trút hơi thở cuối cùng! Anh không mất đi mà đã về với đất mẹ thiêng liêng. Thay cho lời vĩnh biệt, tôi nâng niu bài thơ anh đã tặng riêng cho tôi:
“Một lòng nhớ mãi lời ca
Ngọc Giàu ngời sáng lụa nhung trãi đường
Theo nghề nuôi dưỡng gia đình
Thủ Thiêm ngời sáng hiếu chung vẹn tình” (Trần Văn Khê 7-2013)
và xin thêm vào một đoạn cuối:
“Vĩnh Kim chí khí hào hùng
Anh Khê sống mãi muôn trùng núi sông
Cả đời nặng nợ đờn ca
Sống như anh mãi điểm tô cho đời” (NSND Ngọc Giàu 6-2015).
NSƯT Út Bạch Lan, GSTS Trần Văn Khê, NSND Viễn Châu, NSƯT Ca Lê Hồng trong một cuộc hội ngộ tại khách sạn Cửu Long năm 1995NSƯT Út Bạch Lan bàng hoàng khi hay tin người anh cả của sân khấu cải lương đã qua đời. Bà khóc và kể lại những kỷ niệm về ông: “Hồi đó mỗi khi ghé thăm anh Hai, nhìn 10 đầu ngón tay bị kim tiêm đâm nát vì mỗi sáng phải tự chích vào đầu ngón tay để lấy máu thử lượng đường trong người, rồi uống thuốc, tôi đau lòng biết bao. Anh Hai của chúng tôi sống rất kiên cường, dù bệnh tật vẫn nỗ lực vượt qua, không than vãn. Hồi tôi thực hiện chuyên đề sân khấu tại Nhà hát Hòa Bình, đêm đó anh Hai đến xem và lên sân khấu nói về giọng ca của tôi khiến má tôi có mặt tại đó hết sức xúc động. Gần gũi, dung dị và mộc mạc, anh Hai luôn đồng hành với thế hệ nghệ sĩ chúng tôi, phân tích cặn kẽ, động viên thấu đáo »
NSƯT Hữu Quốc và GSTS Trần Văn Khê năm 2000
NSƯT Hữu Quốc cũng vậy, anh nâng niu bức ảnh mà 15 năm trước khi anh biểu diễn trong một chương trình vinh danh NSND Phùng Há, GS-TS Trần Văn Khê đã đến xem và thăm hỏi, động viên các thế hệ nghệ sĩ trẻ vừa được trao giải thưởng HCV Trần Hữu Trang.
Nghệ sĩ Quyền Linh tự hào vì là người đồng hương với GS-TS Trần Văn Khê: “Bác Khê đến xem đêm Tự tình quê hương của NSND Bạch Tuyết, lúc đó tôi đóng vai Mẫn Đạt trong trích đoạn Đời cô Lựu. Bác Khê vào hậu trường thăm hỏi các nghệ sĩ và tôi có được bức ảnh thân thương này. Bác Khê không mất đi trong lòng công chúng ngưỡng mộ tài năng bởi nhân cách và những cống hiến mà bác để lại cho đời, cho âm nhạc dân tộc và sân khấu cải lương”.
NS Quyền Linh và GSTS Trần Văn Khê tại Nhà hát TP
NSƯT Thành Lộc cũng không quên khi GS – TS Trần Văn Khê đến xem vở kịch “Bí mật vườn Lệ Chi” do anh đạo diễn tại sân khấu kịch IDECAF, ông đã khóc và ôm lấy NSƯT Thành Lộc như một lời động viên chân thành. Anh không quên kỷ niệm đẹp đó!
NSƯT Thành Lộc và GSTS Trần Văn Khê
NSND Viễn Châu, GSTS Trần Văn Khê và NS Hồng Nga trong cuộc tọa đàm tại Nhà hát TP
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP HCM và Gia đình vô cùng đau đớn báo tin:
Giáo sư-Tiến sĩ Trần Văn Khê sinh ngày 24 – 7 – 1921 tại làng Vĩnh Kim, quận Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho (nay là Tiền Giang).
+ Nguyên Giám đốc Nghiên cứu, Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học của nước Cộng hòa Pháp.
+ Thành viên Hội đồng Quốc tế Âm nhạc của UNESCO, 10 năm liền là Chủ tịch Ban tuyển chọn Quốc tế của Diễn đàn âm nhạc Châu Á.
+ Viện sĩ Thông tấn Viện hàn lâm Khoa học, Văn Chương và Nghệ thuật Châu Âu.
Sau một thời gian bị bệnh nặng, mặc dù đã được bệnh viện và gia đình tận tình cứu chữa và chăm sóc nhưng do tuổi cao, sức yếu đã từ trần vào lúc 2 giờ 55 phút, ngày 24 – 6 (nhằm ngày mùng 9 tháng 5 năm Ất Mùi), hưởng thọ 94 tuổi.
Linh cữu GS-TS Khê được quàn tại nhà số 32 Huỳnh Đình Hai, phường 24, quận Bình Thạnh, TP HCM.
Lễ viếng sẽ bắt đầu từ 12 giờ trưa ngày 26 – 6. Lễ truy điệu và lễ động quan được bắt đầu vào lúc 6 giờ sáng, ngày 29 – 6. Ngay sau lễ động quan, linh cữu sẽ được đưa đi hỏa táng tại Nghĩa trang Hoa Viên Chánh Phú Hòa, huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
Ông sinh ngày 24 – 07 -1921, trong một gia đình bốn đời là nhạc sĩ. Cả hai bên nội ngoại của Trần Văn Khê đều có nhiều người thạo chơi nhạc, viết nhạc.Trần Văn Khê từ sáu tuổi biết đàn kìm (đàn nguyệt), tám tuổi biết đàn cò (đàn nhị), mười hai tuổi biết đàn tranh và đánh trống nhạc.
Sau khi hoàn thành xuất sắc chương trình tú tài vào năm 1941 tại Sài Gòn, Trần Văn Khê nhận học bổng của chính phủ thuộc địa ra Hà Nội học đại học y khoa (1941-1944). Chính vào thời gian này đã hình thành mối tâm giao về âm nhạc, về trách nhiệm của thanh niên với nước nhà giữa ông với sinh viên – nhạc sĩ Lưu Hữu Phước, người bạn học của ông ở trường trung học Trương Vĩnh Ký Sài Gòn.
Từ năm 1944 – 1949, Trần Văn Khê vừa làm giáo sư tư thục tại Sài Gòn và Cần Thơ, vừa làm ký giả báo Thần Chung và Việt Báo.
Năm 1949, Trần Văn Khê sang Pháp với nhiệm vụ phóng viên, từ đó bắt đầu quá trình học tập và làm việc lâu dài tại Pháp. Ông đã tốt nghiệp Trường Chính trị Paris, Khoa quan hệ Quốc tế vào năm 1951.Vì bị bệnh nặng ông phải nằm bệnh viện suốt ba năm sau đó. Ngay sau khi ra viện, Trần Văn Khê đã theo học Khoa âm nhạc Đại học Paris và tháng 6 năm 1958 trở thành người Việt Nam đầu tiên đậu bằng Tiến sĩ Nghệ thuật Âm nhạc tại Đại học Sorbonne hạng Tối ưu với lời khen ngợi của hội đồng chấm thi. Luận án Tiến sĩ của Trần Văn Khê với đề tài “ Âm nhạc truyền thống Việt Nam” trong đó nhấn mạnh đến âm nhạc Cung đình Huế và Âm nhạc Tài tử miền Nam.
Từ sau khi đậu bằng Tiến sĩ về Âm nhạc học, Trần Văn Khê đã liên tục hoạt động và có nhiều cống hiến trong lĩnh vực nghiên cứu, giảng dạy, quảng bá âm nhạc dân tộc tại Pháp và hơn 20 trường đại học của các quốc gia trên thế giới:
+ Thành lập Trung tâm Học nhạc Đông phương tại Paris chuyên dạy các môn âm nhạc truyền thống châu Á theo phương pháp truyền khẩu và truyền ngón (năm 1959). Tại đây, Trần Văn Khê làm nhiệm vụ Giám đốc Nghệ thuật và chuyên dạy Đờn ca Tài tử ( tranh, kìm, cò) với sự cộng tác của hai con là Trần Quang Hải và Trần Thị Thủy Ngọc. Suốt 30 năm, Trung tâm này đã đào tạo được trên 150 sinh viên Pháp và các nước am hiểu về nhạc tài tử Việt Nam.
+ Làm việc tại Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học Pháp từ chức vụ khởi đầu là tùy viên đến Giám đốc Nghiên cứu với chuyên ngành Ngôn ngữ Âm nhạc Việt Nam, đặc biệt trong Đờn ca Tài tử và các cách chuyển hệ (Metabole); So sánh âm nhạc Đờn ca Tài tử với âm nhạc thính phòng của nhiều nước khác ở châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên, Ấn Độ.
+ Với sự trợ giúp quốc tế, đã xuất bản (gần như đầu tiên) 1 đĩa hát về nhạc Cung đình Huế và 1 đĩa hát về âm nhạc tài tử miền Nam – trong đĩa đó có bài Tứ đại oán và bài Vọng cổ.
+ Với chức vụ Nhà nghiên cứu âm nhạc quốc tế, Trần Văn Khê đã được mời giảng dạy nhạc học trong chuyên khoa Dân tộc nhạc học của Đại học Sorbonne Paris và nhiều đại học trên thế giới. Từ những năm 1968-1972 đặt trọng tâm nghiên cứu các kịch nghệ châu Á như: Kinh kịch của Trung Quốc; Nôh, Kabuki của Nhật Bản; Pansori (Triều Tiên); hát Chèo, hát Bội, hát Cải lương của Việt Nam.
+ Đã có trên 200 bài viết về Âm nhạc Việt Nam và âm Nhạc châu Á được đăng trong các tạp chí chuyên môn của nhiều nước, đặc biệt là những bài viết của Trần Văn Khê cho tờ Courrier de L’Unesco được dịch ra 14 ngôn ngữ khác nhau.
+ Đã thực hiện 25 đĩa hát 33 vòng và CD về Âm nhạc Việt Nam và vài nước châu Á để phổ biến trên thế giới.
+ Cố vấn đặc biệt cho Ủy ban Thành lập hồ sơ về Đờn ca Tài tử để gửi UNESCO (đã góp ý sửa chữa một cách chính xác các cuộn phim về Đờn ca Tài tử của Hồ sơ và cung cấp cho Ủy ban Hồ sơ những đĩa hát mang nhãn hiệu Unesco trong đó có nhiều tiết mục Đờn ca Tài tử).
Từ năm 2006, Giáo sư-Tiến sĩ Trần Văn Khê về ở hẳn trong nước. Chính quyền thành phố Hồ Chí Minh đã bố trí căn nhà 32 Huỳnh Đình Hai quận Bình Thạnh để ông sống, làm việc trong những năm cuối đời.
Tại đây, với rất nhiều tư liệu nghiên cứu quí giá bằng sách, sổ ghi chép và băng dĩa, Trần Văn Khê đã cùng các cán bộ của ngành văn hóa thành phố Hồ Chí Minh và những người cộng sự gần gũi xây dựng Thư viện Trần Văn Khê phục vụ cho nhu cầu nghiên cứu âm nhạc dân tộc; đã cùng các cộng sự tổ chức hàng trăm buổi biểu diễn, nói chuyện, giao lưu với công chúng – nhất là công chúng trẻ về âm nhạc dân tộc Việt Nam với nhiều loại hình đặc trưng cho các vùng miền; đã tiếp đón nhiều nhân vật chính trị, văn hóa, ngoại giao của Việt Nam và các nước. Nơi ở của ông gần 10 năm qua đã thực sự trở thành một địa chỉ văn hóa quen thuộc, thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhiều người trong và ngoài nước..
Giáo sư – Tiến sĩ Trần Văn Khê đã được tặng nhiều danh hiệu và phần thưởng của thế giới và Việt Nam vì tài năng và những đóng góp về âm nhạc dân tộc mang tính quốc tế :
Trước 1975:
+ Huân chương Bội tinh hạng I.
+ Văn hóa Bội tinh hạng I.
Sau năm 1975:
+ Giải thưởng UNESCO – CIM về Âm nhạc (1981).
+ Huân chương Nghệ thuật và Văn chương của Bộ Văn hóa Pháp (1991).
+ Viện sĩ Thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học Văn chương Nghệ thuật Châu Âu (1993).
+ Giải thưởng Âm nhạc quốc tế Koizumi Fumio của Nhật Bản (1994).
+ Huân chương Hiệp sĩ Cành cọ Hàn lâm của Bộ Giáo dục Pháp (1999).
+ Huân chương Lao động Hạng Nhất của Việt Nam (1999).
+ Giải thưởng Vinh danh nước Việt (2003).
+ Giải thưởng Đào Tấn (2005).
+ Giải thưởng Quốc tế của San Francisco “Đã cống hiến trọn đời cho việc nghiên cứu âm nhạc truyền thống Việt Nam” .
+ Giải thưởng Văn hóa Phan Châu Trinh (2013).
+ Huy hiệu thành phố Hồ Chí Minh (2013).
Bài và ảnh: Thanh Hiệp
TRẦN CHÍ PHÚC / SBTN : Giáo sư Trần Văn Khê – ngọn hải đăng âm nhạc cổ truyền Việt Nam
Trong sự nghiên cứu và phát triển âm nhạc cổ truyền Việt Nam, tên tuổi của giáo sư nhạc sĩ Trần Văn Khê sáng chói. Ông chơi nhiều nhạc cụ cổ truyền tài giỏi, được du học bên Pháp để có dịp mở mang kiến thức và nghiên cứu học thuật và đã có nhiều năm giảng dạy và biên soạn nhiều công trình giá trị, đào tạo nhiều môn sinh và viết sách cho thế hệ đời sau hiểu thêm nhiều về âm nhạc cổ truyền Việt Nam.
Ông sinh ngày 24 tháng 7 năm 1921tại Mỹ Tho, và từ giã cõi đời vào ngày 24 tháng 6 năm 2015 tại Sài Gòn, hưởng thọ 94 tuổi.
Gia thế của Trần Văn Khê đặc biệt, bốn đời của hai phía nội và ngoại đều sản sinh những nhạc công, nhạc sĩ tài hoa về âm nhạc cổ truyền. Ông là anh ruột của nghệ sĩ “quái kiệt” Trần Văn Trạch nổi tiếng trước 1975.
Từ lúc còn nằm trong bụng mẹ, thai nhi Trần Văn Khê đã nghe tiếng sáo, tiếng tiêu của các ông cậu thổi khi mẹ của ông về quê ngoại trong thời gian dưỡng thai. Khi lọt lòng và lớn lên thì cậu bé lại về phía nội và được nghe ông nội đàn tì bà, cha đàn độc huyền, cô đờn tranh, trong một khung cảnh đầy âm nhạc cổ truyền. Cho nên Trần Văn Khê lúc 6 tuổi biết đờn kìm, 8 tuổi biết đờn tranh, 12 tuổi biết đàn tranh và đánh trống nhạc.
Khi học tiểu học trường Pháp, Trần Văn Khê cũng học thêm chữ Hán với một nhà thơ.Ông là học sinh giỏi trường trung học Petrus Ký, năm nào cũng lãnh phần thưởng.
Đậu tú tài 1 năm 1940, tú tài 2 năm 1941, học đại học y khoa Hà Nội, trong lúc còn là sinh viên, ông thường sinh hoạt âm nhạc với nhạc sĩ Lưu Hữu Phước.
Năm 1949, Trần Văn Khê sang Pháp du học lúc đó 28 tuổi và ông vừa đi làm vừa đi học. Ông chơi nhạc cổ truyền cho một số quán ăn tại Paris để kiếm sống. Tháng 8 năm 1951, ông bị bệnh nặng vào nằm nhà thương suốt 3 năm 2 tháng.
Trong thời gian nằm nhà thương ở Paris, Trần Văn Khê có cơ hội đọc rất nhiều sách tại thư viện và kiến thức mở mang rất nhiều.
Khi khỏi bệnh thì từ năm 1954 cho đến năm 1958, ôngchuyển sang học môn nhạc học và chuẩn bị trình luận án tiến sĩ dưới sự đỡ đầu của một số giáo sư người Pháp.
Tháng 6 năm 1958, Trần Văn Khê đậu bằng Tiến sĩ Văn khoa, môn Nhạc học. Luận án tiến sĩ của ông là: Âm Nhạc Truyền Thống Việt Nam và thêm 2 đề tài phụ là Khổng Tử Và Âm Nhạc và Vị Trí Âm Nhạc Trong Xã Hội Việt Nam.
Năm 1959, ông sáng lập Trung Tâm Nghiên Cứu Nhạc Đông Phương, giữ chức Giám đốc học vụ và Giáo sư Nhạc Việt Nam.
Từ lúc đậu Tiến sĩ Nhạc học năm 1958, ông bắt đầu nghiên cứu âm nhạc truyền thống Việt Nam với đề tài “Đối chiếu nhạc cụ, nhạc lý và ngôn ngữ âm nhạc các nước Châu Á”.
Ông vào thư viện tìm thư mục, nghe các băng nhạc trong bảo tàng viện và đi điền dã tự chụp hình và ghi âm để làm bản kết quả hàng năm và mỗi năm phải viết mấy bài trong các tạp chí chuyên môn về âm nhạc cổ truyền. Ông cũng giảng dạy tại các trường đại học và đọc tham luận tại các hội nghị quốc tế về âm nhạc cổ truyền.
Trong hơn 27 năm làm việc, giáo sư Trần Văn Khê đã viết 200 bài nghiên cứu bằng tiếng Pháp, đã dự hơn 200 hội nghị quốc tế gồm 67 nước trên thế giới.
Ông đã tự ghi âm 600 giờ âm nhạc khi trao đổi với các nghệ nhân và nghệ sĩ Việt Nam, thực hiện 15 đĩa hát về âm nhạc truyền thống Việt Nam, trong đó có 4 đĩa được giải thưởng của Viện Hàn Lâm Pháp. Ông thực hiện nhiều đoạn phim về dân tộc nhạc học của các nước như cổ cầm của Trung Quốc, đàn tranh của Việt Nam.
Ngoài ra giáo sự Trần Văn Khê đã dạy môn âm nhạc cổ truyền trong trung tâm nghiên cứu nhạc Đông Phương, đỡ đầu cho nhiều sinh viên trình luận án tiến sĩ về âm nhạc truyền thống Châu Á và Châu Phi. Ông được mời làm giáo sư thỉnh giảng của nhiều trường đại học khắp thế giới về đề tài âm nhạc cổ truyền.
Những năm cuối đời ông trở về Việt Nam an hưởng tuổi già nhưng vẫn tiếp tục truyền bá kiến thức về âm nhạc cổ truyền cho thế hệ trẻ.
Theo cuốn hồi ký Đãi Cát Tìm Vàng ông cho biết có vài học trò ờ hải ngoại như Trần Quang Hải là con trai đầu lòng, Nguyễn Thuyết Phong ở Pháp, Lê Tuấn Hùng ( Úc) , Phạm Đức Thành ( Canada), Phạm Văn Kỳ Thanh ( Hoa Kỳ).
Ngoài ra còn có một số môn sinh của ông ở trong nước đã trờ thành những nhà nghiên cứu và giảng dạy âm nhạc cổ truyền tại các đại học Việt Nam.
Ông cũng có thêm một số môn sinh là người ngoại quốc nay trở thành những nhà nghiên cứu âm nhạc dân tộc nổi tiếng thế giới.
Cả cuộc đời giáo sư Trần Văn Khê chỉ có một công việc đam mê: nghiên cứu, giảng dạy, quảng bá giá trị đặc sắc của âm nhạc cổ truyền Việt Nam và góp phần vinh danh giá trị đó ở khắp mọi nơi trên thế giới.
Người ta coi ông là một thư viện sống, một bách khoa toàn thư về âm nhạc cổ truyền Việt Nam. Ông là người đã có công góp sức rất lớn vào việc thẩm định hồ sơ nhã nhạc cung đình Huế và hồ sơ cồng chiêng Tây Nguyên.
Ông đã chứng minh được những nét đặc sắc của hai loại hình nghệ thuật này. Không lâu sau đó, nhã nhạc cung đình Huế, cồng chiêng Tây Nguyên của Việt Nam đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa của nhân loại.
Những ai có dịp được nghe giáo sư Trần Văn Khê nói về cội nguồn âm nhạc dân tộc, mới cảm được hết cái tình của một người nhạc sĩ suốt đời say mê nghiên cứu, sưu tầm, phổ biến âm nhạc truyền thống Việt Nam. Hiếm có một vị giáo sư nào mà vừa có thể thuyết giảng, về chèo, tuồng, cải lương, hát bài chòi, hò Huế, hò lục tỉnh… lại vừa đàn, vừa ca rất hay, gây hấp dẫn cho người nghe giống như ông.
Ông mất đi nhưng để lại cả một gia tài đồ sộ là bao nhiêu tài liệu về âm nhạc cổ truyền của Việt Nam và các dân tộc châu Á, châu Phi mà ông đã nghiên cứu và sưu tầm suốt mấy chục năm từ ngoại quốc cho đến quê nhà.
Trần Chí Phúc / SBTN
HOÀNG KIM LONG : GS TRẦN VĂN KHÊ , NGƯỜI THẦY NHẠC VIỆT
Tình yêu cuộc sống
Tình yêu, giáo dục, văn hóa, khoa học cây trồng và du lịch Việt
GS Trần Văn Khê người Thầy nhạc Việt
TÌNH YÊU CUỘC SỐNG. Giáo sư Trần Văn Khê vừa từ trần hồi 020h55 ngày 24 tháng 6 năm 2015 (tức ngày 09/05 Ất Mùi) tại bệnh viện nhân dân Gia Định, TP. Hồ Chí Minh. hưởng thọ 94 tuổi. Thầy là nhà giáo giảng dạy và nghiên cứu nổi tiếng về âm nhạc cổ truyền và văn hóa Việt Nam, thành viên danh dự Hội đồng Âm nhạc Quốctế UNESCO, giáo sư Đại học Sorbonne Pháp, tiến sĩ ngành âm nhạc học người Việt Nam đầu tiên tại Pháp. Thầy có công lớn trong quảng bá âm nhạc dân tộc, văn hóa Việt Nam ra thế giới. (Giào sư Trần Văn Khê khai đàn Nguyên đán Ất Mùi tại tư gia. Ảnh VnExpress)
Theo VnExpess.net “đúng bản di nguyện do Giáo sư lập ra, thi hài Giáo sư được quàn tại tư gia đường Huỳnh Đình Hai, Bình Thạnh. Lễ tang của ông cũng diễn ra ở tư gia. Lễ nhập liệm diễn ra vào 10h ngày 26/6. Lễ viếng bắt đầu từ 12h trưa ngày 26/6 và kéo dài đến hết ngày 28/6. Lễ động quan diễn ra vào 6h sáng 29/6. Sau đó, linh cữu ông được đưa đi hỏa táng tại Nghĩa trang Hoa Viên, huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
Ủy Ban Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam TP HCM và gia đình cùng đứng ra tổ chức tang lễ cho Giáo sư Khê. Con trai trưởng của ông là Giáo sư Trần Quang Hải làm chủ tang. Hiện tại, Giáo sư Trần Quang Hải đang gấp rút trở về TP HCM từ một hội nghị quốc tế ở nước ngoài …”.
GS TRẦN VĂN KHÊ CUỘC ĐỜI VÀ DI SẢN
Trang Bách khoa toàn thư mở Wikipedia đang cập nhật thông tin về GS Trần Văn Khê.
Tiểu sử
Trần Văn Khê sinh ngày 24 tháng 7 năm 1921 tại làng Đông Hòa, tổng Thuận Bình, tỉnh Mỹ Tho (nay là huyện Châu Thành, Tiền Giang) trong một gia đình có bốn đời làm nhạc sĩ, nên từ nhỏ ông đã làm quen với nhạc cổ truyền. Năm lên 6 tuổi ông đã được cô (Ba Viện) và cậu (Năm Khương) dạy đàn kìm, đàn cò, đàn tranh[2], biết đàn những bản dễ như “Lưu Thuỷ”, “Bình Bán vắn”, “Kim Tiền”, “Long Hổ Hội”. Ông nội ông là Trần Quang Diệm (Năm Diệm), cha ông là Trần Quang Chiêu (Bảy Triều), cô là Trần Ngọc Viện (tức Ba Viện, người đã sáng lập gánh cải lương Đồng Nữ ban), đều là những nghệ nhân âm nhạc cổ truyền nổi tiếng. Cụ cố ngoại ông là tướng quân Nguyễn Tri Phương[3]. Ông ngoại ông là Nguyễn Tri Túc, cũng say mê âm nhạc, có ba người con đều theo nghiệp đờn ca[4]. Một trong số đó Nguyễn Tri Khương, thầy dạy nhạc và nhà soạn tuồng cải lương nổi tiếng. Riêng mẹ ông là Nguyễn Thị Dành (Tám Dành), sớm tham gia cách mạng, gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam vào năm 1930 và bị thương rồi mất trong năm đó[5]. Cha ông vì thương nhớ vợ nên qua đời năm 1931. Ông có một người anh họ ngoại (con ông Nguyễn Tri Lạc) là nhạc sĩ Nguyễn Mỹ Ca[5].
Mồ côi từ rất sớm, mẹ mất năm 9 tuổi, cha mất năm 10 tuổi, nên ông cùng với hai em là Trần Văn Trạch (về sau là một ca sĩ nổi tiếng, có biệt danh Quái kiệt), Trần Ngọc Sương được cô Ba Viện nuôi nấng. Cô Ba Viện rất thương, cho anh em ông đi học võ, học đàn kìm.
Năm 10 tuổi, Trần Văn Khê đậu tiểu học, sang Tam Bình, Vĩnh Long nhờ người cô thứ năm nuôi. Đến đây Trần Văn Khê được học chữ Hán với nhà thơ Thượng Tân Thị. Trong kỳ sơ học năm 1934 tại Vĩnh Long được đậu sơ học có phần Hán Văn. Cả tỉnh chỉ có Trần Văn Khê và Nguyễn Trọng Danh được đậu bằng chữ Hán.
Năm 1934, ông vào trường Trung học Trương Vĩnh Ký, được cấp học bổng. Học rất giỏi, năm 1938 ông được phần thưởng là một chuyến du lịch từ Sài Gòn đến Hà Nội, ghé qua Phan Thiết, Đà Nẵng, Nha Trang, Huế. Nhờ đậu tú tài phần nhất năm 1940, thủ khoa phần nhì năm 1941, ông được đô đốc Jean Decoux thưởng cho đi viếng cả nước Campuchia xem Chùa Vàng, Chùa Bạc tại Nam Vang, viếng Đế Thiên Đế Thích. Khi về Việt Nam, nhờ thầy Phạm Thiều giới thiệu, ông được Đông Hồ tiếp đãi, dẫn đi chơi trong một tuần.
Thời gian này, ông cùng Lưu Hữu Phước, Võ Văn Quan lập dàn nhạc của trường, và dàn nhạc của học sinh trong câu lạc bộ học sinh mang tên là Scola Club của hội SAMIPIC. Ông là người chỉ huy hai dàn nhạc đó.
Năm 1942, Trần Văn Khê ra Hà Nội học y khoa. Tại đây, cùng với Huỳnh Văn Tiểng, Lưu Hữu Phước, Mai Văn Bộ, Phan Huỳnh Tấng (nay đổi thành Phạm Hữu Tùng), Nguyễn Thành Nguyên, hoạt động trong khuôn khổ của Tổng hội Sinh viên. Do thể hiện một trình độ cảm nhạc xuất sắc, ông được cử làm nhạc trưởng của giàn nhạc trường, nhân giới thiệu những bài hát của Lưu Hữu Phước. Ông còn tham gia phong trào “Truyền bá quốc ngữ” trong ban của GS Hoàng Xuân Hãn, “Truyền bá vệ sinh” của các sinh viên trường Thuốc, và cùng các bạn Lưu Hữu Phước, Mai Văn Bộ, Huỳnh Văn Tiểng tổ chức những chuyến “đi Hội đền Hùng“, và đi viếng sông Bạch Đằng, Ải Chi Lăng, đền Hai Bà.
Năm 1943, ông cưới bà Nguyễn Thị Sương, và sau đó có nhiều sự kiện làm Trần Văn Khê phải xin thôi học để trở về miền Nam. Con trai ông là Trần Quang Hải, sinh năm 1944, sau này cũng là một nhà nghiên cứu âm nhạc dân tộc Việt Nam danh tiếng. Sau Cách Mạng Tháng Tám, ông tham gia kháng chiến một thời gian rồi về vùng Pháp kiểm soát cuối năm 1946.
Ông sang Pháp du học từ năm 1949. Hè năm 1951, ông thi đậu vào trường Chính trị Khoa giao dịch quốc tế. Cho đến năm 1958, ông theo học khoa nhạc học và chuẩn bị luận án tiến sĩ dưới sự chỉ đạo của các Giáo sư Jacques Chailley, Emile Gaspardone và André Schaeffner. Tháng 6 năm 1958, ông đậu Tiến sĩ Văn khoa (môn Nhạc học) của Đại học Sorbonne. Luận văn của ông có tên: “LaMusique vietnamienne traditionnelle” (Âm nhạc truyền thống Việt Nam).
Từ năm 1963, ông dạy trong Trung tâm Nghiên cứu nhạc Đông phương, dưới sự bảo trợ của Viện Nhạc học Paris (Institut de Musicologie de Paris). Ông là thành viên của Viện Khoa học Pháp, Viện sĩ thông tấn Viện Hàn lâm châu Âu về Khoa học, Văn chương và Nghệ thuật cũng như nhiều hội nghiên cứu âm nhạc quốc tế khác; là Chủ tịch Hội đồng Khoa học của Viện quốc tế nghiên cứu âm nhạc bằng phương pháp đối chiếu của Đức (International Institute for Comparative Music Studies)[6].
Ông đã đi 67 nước trên khắp thế giới để nói chuyện, giảng dạy về âm nhạc dân tộc Việt Nam.
Sau 50 năm nghiên cứu và giảng dạy ở Pháp, năm 2006, ông chính thức trở về sinh sống và tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu và giảng dạy âm nhạc dân tộc tại Việt Nam. Ông cũng là người đã hiến tặng cho Thành phố Hồ Chí Minh 420 kiện hiện vật quý, trong đó có nhiều loại nhạc cụ dân tộc và tài liệu âm nhạc.
Sau một thời gian bị bệnh, ông qua đời vào khoảng hai giờ sáng ngày 24 tháng 6 năm 2015 tại bệnh viện Nhân Dân Gia Định, Thành phố Hồ Chí Minh[7].
Gia đình
GS Trần Văn Khê có bốn người con: Trần Quang Hải hiện là nhà nghiên cứu nhạc dân tộc tại Paris, Trần Quang Minh hiện là kiến trúc sư ở TP Hồ Chí Minh), Trần Thị Thủy Tiên hiện sống tại Paris, và Trần Thị Thủy Ngọc, nhạc sĩ đàn tranh và làm việc cho một ban nghiên cứu Đông Nam Á của trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học ở Paris[8].
Người vợ đầu của ông Trần Văn Khê là bà Nguyễn Thị Sương (1921-2014). Khi ông Khê sang Pháp học năm 1949, do hoàn cảnh, hai người không còn sống với nhau nữa. Năm 1960, bà Sương và ông Trần Văn Khê ly dị[9]. tuy nhiên sau này vẫn coi nhau là bạn[10]. Sau đó ông có những người phụ nữ khác. Ông nói: “Đa tình thì có thể nhưng rất may là tôi không phải là người bạc tình và cũng chưa bao giờ cùng lúc có hai ba người. Chỉ có người này đi qua người khác đến. Cũng chưa có người phụ nữ nào oán trách tôi, khi chia tay chúng tôi đều giữ lại được tình bạn.”[11]. Mấy chục năm cuối đời ông sống một mình.
Khi ông Khê sang Pháp học năm 1949, người con gái út của ông Trần Thị Thủy Ngọc chưa ra đời. Sau này, năm 1961 Trần Quang Hải (trưởng nam) sang Pháp, tới năm 1969 đến lượt Thủy Ngọc (con gái út) sang Pháp ở với cha. Còn Trần Quang Minh và Thủy Tiên ở lại Việt Nam, sống với mẹ[12].
Hội viên
Giáo sư Trần Văn Khê là thành viên của nhiều hội nghiên cứu âm nhạc trong nước Pháp, Mỹ, Trung Quốc và trên trường quốc tế:
- Hội Nhà văn Pháp (Société des Gens de Lettres) (Pháp)
- Hội Âm nhạc học (Société Française de Musicologie) (Pháp)
- Hội Dân tộc Nhạc học Pháp (Société Française d’Ethnomusicologie) (Pháp)
- Hội Âm nhạc học Quốc tế (Société Internationale de Musicologie)
- Hội Dân tộc Nhạc học (Society for Ethnomusicology) (Mỹ)
- Hội Nhạc học Á châu (Society for Asian Music) (Mỹ)
- Hội Âm nhạc Á châu và Thái Bình Dương (Society for Asian and Pacific Music)
- Hội Quốc tế Giáo dục Âm nhạc (International Society for Music Education)
- Thành viên và chủ tịch hội đồng khoa học của Viện Quốc tế Nghiên cứu Âm nhạc với Phương pháp Đối chiếu (International Institute for Comparative Music Studies) (Đức)
- Hội đồng Quốc tế Âm nhạc truyền thống (International Council for Traditional Music) nguyên phó chủ tịch (Mỹ)
- Hội đồng Quốc tế Âm nhạc (International Music Council/UNESCO), nguyên uỷ viên ban chấp hành, nguyên phó chủ tịch, đương kim Chung sanh hội trưởng danh dự (Pháp)
- Viện sĩ thông tấn, Hàn lâm viện Châu Âu, Khoa Học, Văn chương, Nghệ thuật…
Giải thưởng
- 1949: Giải thưởng nhạc cụ dân tộc tại Liên hoan Thanh niên Budapest.
- Huy chương bội tinh hạng nhứt của chính phủ Việt Nam Cộng hòa.
- Văn hoá bội tinh hạng nhứt của Bộ giáo dục Việt Nam Cộng hòa.
- 1975: Tiến sĩ âm nhạc danh dự (Docteur en musique, honoris causa) của Đại học Ottawa (Canada).
- 1981: Giải thưởng âm nhạc của UNESCO ở Hội đồng Quốc tế Âm nhạc (Prix UNESCO – CIM de la Musique).
- 1991: Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres, Ministère de la Culture et de l’Information du Gouvernement français (Huy chương về Nghệ thuật và Văn chương của Bộ Văn hoá Pháp).
- 1993: Cử vào Hàn lâm viện châu Âu về Khoa học, Văn chương, Nghệ thuật; viện sĩ thông tấn.
- 1998: Huy chương Vì Văn hoá Dân tộc của Bộ Văn hoá Việt Nam.
- 1999: Huân chương Lao động hạng nhất do Chủ tịch Trần Đức Lương cấp.
- 2005: Giải thưởng Đào Tấn do Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc trao tặng.
- 2011: Giải thưởng Phan Châu Trinh về nghiên cứu
Chú thích
- ^ Singapore Swim Association. “Giáo sư Trần Văn Khê qua đời”. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015.
- ^ Mai Anh, “GS. Trần Văn Khê – Nhà nghiên cứu âm nhạc truyền thống làm vinh danh nước Việt“, trang Đại học Quốc gia Hà Nội. Truy cập 2008-10-22.
- ^ http://www.voatiengviet.com/content/se-khong-ai-thay-the-duoc-gsts-tran-van-khe/2835523.html ‘Sẽ không ai thay thế được GS-TS Trần Văn Khê’, VoA Tiếng Việt, ngày 25 tháng 6 năm 2015.]
- ^ Trần Văn Khê, “Đờn ca tài tử trong không gian văn hóa Nam bộ“, Vietbao.vn. Truy cập 2008-10-22.
- ^ a ă Nguyễn Phúc Nghiệp, “Về một gia tộc nổi tiếng âm nhạc ở Việt Nam“, trang tỉnh Tiền Giang. Truy cập 2008-10-22..
- ^ Bạch Dương, “GS Trần Văn Khê và những ngôi nhà“, Báo Tiền phong. Truy cập 2008-10-23.
- ^ “Giáo sư Trần Văn Khê qua đời – VnExpress Giải Trí”. VnExpress – Tin nhanh Việt Nam. Truy cập 24 tháng 6 năm 2015.
- ^ “Cuộc đời, sự nghiệp GS. Trần Văn Khê qua lời hồi ức của con trai (I)”. Báo điện tử Dân Trí. 24 tháng 6 năm 2015. Truy cập 24 tháng 6 năm 2015.
- ^ http://vbizz.net/chiec-bong-ben-doi-nguoi-nhac-si-tai-hoa-tran-van-khe/
- ^ http://dantri.com.vn/vanhoa/phu-nhan-gsts-tran-van-khe-qua-doi-904598.htm
- ^ http://www.kienthuc.vn/tinh-yeu/chuyn-tinh/31575-nhung-nguoi-phu-nu-trong-doi-giao-su-tran-van-khe.html
- ^ http://vbizz.net/chiec-bong-ben-doi-nguoi-nhac-si-tai-hoa-tran-van-khe/
Tham khảo
- Tiểu sử ông Trần Văn Khê
- Giáo sư Trần Văn Khê và những nết độc đáo tiềm ẩn trong hát bội.
- “Bảo vệ tích cực” di sản âm nhạc
- Một số bài viết của ông
- Trao giải thưởng Đào Tấn cho Giáo sư Trần Văn Khê
- Giáo sư Trần Văn Khê qua đời
Từ khóa (Thể loại)
- Giáo sư gốc Việt
- Nhà nghiên cứu gốc Việt
- Nhà nghiên cứu âm nhạc cổ truyền Việt Nam
- Giải thưởng Phan Châu Trinh
- Sinh viên Đại học Sorbonne
- Nhạc sĩ Việt Nam
- Nhà văn Việt Nam
- Người Tiền Giang
- Sinh 1921
- Mất 2015
NGƯỜI HIỀN ĐI XA TIẾNG THƠM CÒN MÃI
GS Trần Văn Khê người Thầy nhạc Việt. Thầy là một trong những người chính yếu giữ ngọn lửa thiêng âm nhạc cổ truyền dân tộc Việt của thế hệ chúng ta. Những khúc dân ca Nam Bộ mát rượi lòng người, những điệu lý ngựa ô, lý qua cầu, điệu lý thương nhau là lời tình tự dân tộc vượt lên nghèo khó, chia cắt, khổ đau để đi đến bến bờ tự do hạnh phúc. Xin kính cẩn dâng Người một nén tâm hương.
Hoàng Kim
Tin mới cập nhật
Lễ phát tang GS Trần Văn Khê lúc 10g sáng 26-6 (Tuổi Trẻ)
Giáo sư Trần Văn Khê qua đời (VnExpress)
Cuộc đời, sự nghiệp của GS.TS Trần Văn Khê qua ảnh Alobacsi.vn
Một tên tuổi lớn của âm nhạc Việt Nam và thế giới đã ra đi (Nhân Dân)
PGS Đặng Hoành Loan: Nên có một bảo tàng mang tên GS Trần Văn Khê (xaluan.com)
Vĩnh biệt thầy GS.TS Trần Văn Khê – người truyền lửa (Tuổi Trẻ)
Mời bạn nghe sách nói Hồi ký Trần Văn Khê phần 1 (Tuổi Trẻ)
Mời bạn xem phim Trần Văn Khê – Người truyền lửa (Tuổi Trẻ)
Giáo sư Trần Văn Khê qua đời: Một cuộc đời viên mãn… (Tuổi Trẻ)
Cha con GS Trần Văn Khê hòa đàn sau 36 năm (Tuổi Trẻ)
Nhà Trần Văn Khê ở Sài Gòn (Tuổi Trẻ)
Hồi ký Trần Văn Khê: Kỳ 2 – Lập gia đình (Tuổi Trẻ)
GS Trần Văn Khê qua ống kính Nguyễn Á
Giáo sư Trần Văn Khê – cuộc đời tận hiến cho nhạc dân tộc (VnExpress)
Đời hoạt động nghệ thuật của Giáo sư Trần Văn Khê qua ảnh
Giáo sư Trần Văn Khê qua đời – (BBC Tiếng Việt)
Giáo sư Trần Văn Khê ra đi để lại niềm tiếc thương vô hạn (Thanh Niên)
Giáo sư Trần Văn Khê muốn nghe lại tiếng đàn tranh trước lúc ra đi (Thanh Niên)
trong>Bài viết mới
- Quà tặng cuộc sống
- Chào ngày mới 24 tháng 6
- Ngày mới yêu thương
- Chào ngày mới 23 tháng 6
- Lộc xuân cuộc đời
- Chào ngày mới 22 tháng 6
- Chào ngày mới 21 tháng 6
- Biển Đông vạn dặm
- Con là nguồn hạnh phúc đầu tiên
- Chào ngày mới 20 tháng 6
- Từ Mao Trạch Đông đến Tập Cận Bình
- Ngày mới Mạnh Hạo Nhiên
- Chào ngày mới 19 tháng 6
- Hoa của Đất
- Tiếng Anh cho em
- Yêu sách 8 điểm của Nguyễn Ái Quốc
- Chào ngày mới 18 tháng 6
- Chào ngày mới 17 tháng 6
- Biển Đông vạn dặm
- Chào ngày mới 16 tháng 6
